Geluk en Toekomst [discussieavond 19 mei 1999]

Inleiding.

Op 19 mei 1999, organiseerde Ichthus Tilburg een discussie-avond voor studenten aan de Universiteit en HBO-instellingen in Tilburg met als thema "geluk en toekomst". De avond werd ingeleid door Jacques van der Meer De discussie werd geleid door Elma Kolhof (studente interculturele communicatie). De avond in het geheel werd mede verzorgd door Els Wolswinkel (studente personeelswetenschappen) en Dieuwke de Waard (studente rechten).
De avond werd bezocht door ongeveer 25 studenten, die voor het merendeel geen religieuze achtergrond hadden, maar geïnteresseerd waren in het onderwerp en met christenen van gedachten wilden wisselen over hun visie op geluk.
De aanwezigen bestonden voor een groot gedeelte uit studenten: wijsbegeerte, journalistiek, rechten, psychologie, e.a.

Vorig jaar was het thema "waarom geloof". Ik heb toen in mijn inleiding verteld welke redenen ik heb om christen te zijn, redenen waar ik een jaar later nog steeds achter sta. Vanavond hebben we voor het thema geluk gekozen. Daarmee verbonden ook toekomst, maar het zal voornamelijk geluk zijn. Toen ik ging beginnen aan het schrijven van een stuk realiseerde ik me pas, hoe ontzettend complex dit thema is. Spreken over geluk is spreken over iets wat zo alomvattend is, dat je bijna van ellende niet weet waar je moet beginnen.
Ik denk daarom dat het onmogelijk is om een definitie te geven van wat geluk nu is, juist omdat het zo alomvattend is; het heeft betrekking op heel je bestaan en op al je handelingen.

Gelukkig worden is iets wat iedereen wil en waar iedereen mee bezig is. Wanneer iemand zegt dat ze gelukkig is, zal ze vaak zaken in haar leven aanwijzen die dat gelukkig zijn bepalen. Het is dan ook verkeerd om eerst te proberen een definitie te geven van wat geluk is, om vervolgens dit in de wereld op te gaan zoeken. Geluk is geen welbepaald wetenschappelijk object dat je in een laboratorium uit elkaar kunt schroeven. Daarom lijkt het me het beste, om ten eerste iets wezenlijks aan te reiken voor een discussie, en ten tweede om toch het idee te geven dat het wel degelijk ergens over gaat een visie te presenteren waar ik zelf behoorlijk van onder de indruk ben.

De manier waarop ik tegen geluk aan kijk heeft veel te maken met mijn christelijk geloof. Door mijn geloof kijk ik tegen bepaalde zaken anders aan in deze wereld dan de meesten van jullie, hoewel we op andere gebieden misschien een gedeelde visie hebben. Maar hoe verschillend het ook zij, geen van ons allen kiest er bewust voor om ongelukkig te zijn.

Een visie dus waar ik behoorlijk van onder de indruk was en nog steeds ben, is het bijbelboek Prediker van Salomo. Ik lees het boek iedere maand wel een keer. Het boek is geschreven zo ongeveer 1600 jaar voor onze jaartelling en in dit boek waarin de Prediker Salomo al een oude man is, kijkt hij terug op het leven en vraag zich af waar het nu uiteindelijk om draait. Hij beschrijft hoe hij in zijn leven zocht naar wijsheid en naar het goede leven, en vertelt ons zijn conclusies.

	Salomo was een zeer rijk koning in Israël, die zoals de geschiedschrijver ons vertelt in zijn jonge jaren tijdens een reis, in een droom God op bezoek kreeg die hem vroeg wat hij graag wilde hebben. God zei: je mag één ding kiezen en dat krijg je. Zo kon hij kiezen uit een lang leven, veel rijkdom, of veel aanzien en eer. Hij dacht hierover na en vroeg toen om wijsheid om zijn volk te leiden. En omdat hij dit koos, kreeg hij al die andere dingen erbij. In zijn boek Prediker beschrijft hij dus hoe het leven was. Het boek is wat paradoxaal omdat dit het boek in de Bijbel is, die het sterkst de vraag naar het goede en zinvolle leven stelt en tegelijkertijd het meest melancholische boek van de Bijbel is.

Het eerste hoofdstuk verraadt dit al, hierin zegt hij dat "strikt genomen alles zinloos is", "alle dingen onuitsprekelijk vermoeiend zijn" "er niets nieuws onder de zon is", "dat al het menselijk streven najagen van de wind is", "dat wie zijn kennis vermeerdert, smart vermeerdert". Ook stelt hij vaak dat alles vergankelijk is. Al met al een " first class" pessimist. Maar dan in het volgende gaat hij uitleggen wat hij nu precies bedoelt en waarom hij dit zegt.

Hij beschrijft hoe hij het plan aanvatte om te onderzoeken wat het leven zinvol en goed maakt, door alles te onderzoeken wat onder de zon plaatsvind. En dat woord herhaalt hij steeds, "onder de zon", dit betekent alles wat er strikt genomen op aarde plaatsvind, in een gesloten systeem van oorzaak en gevolg.

Omdat ik niet uitvoerig het boek kan gaan behandelen, lees het zelf maar eens, absoluut de moeite waard, zal ik een paar dingen hierover zeggen.

In de eerste plaats is hij hoofdstukken lang bezig om te vertellen wat het geluk niet is, dat hij het overal en in alles zocht maar het maakte hem niet gelukkig. "Grote feesten; veel wijn drinken; het bouwen van paleizen; het vermeerderen van rijkdom etc, maar het resulteerde enkel in het feit dat hij een afkeer kreeg van het leven. Waar hij zich vooral tegen afzette was het najagen van rijkdom, eer en succes en hij is daar behoorlijk hard in.

De jacht naar succes en aanzien is volgens hem een zinloze bezigheid. Het ene moment loopt de kudde achter je aan en bewonderen de mensen je, maar na een tijd raken de mensen je zat en vinden ze een nieuw idool. Ik moest hieraan denken toen ik het verhaal las van de bodyguard van Elvis Presley, die zei dat het niet zozeer de drugs is geweest die Elvis kapotgemaakt heeft, maar dat het meer zijn angst om de erkenning en de bewondering van de massa te verliezen betrof en dat die angst hem deed naar grijpen naar de drugs.

Al met al is het niet zo dat Prediker zegt dat het hebben van veel geld of het hebben van veel succes op zich verkeerd is, maar meer dat het een illusie is te denken dat dit op zich bepalend kan zijn voor je geluk. Volgens Prediker ben je dan eigenlijk de meest betreurenswaardige persoon die er bestaat. Dit komt omdat bij het najagen van succes en het steeds maar vergaren van rijkdom, de mens vergeet dat hij vergankelijk en beperkt is en dat hij in het leven geconfronteerd wordt met tal van zaken waarover hij niets te vertellen heeft. Er is uiteindelijk zo weinig dat de mens in eigen hand heeft.

In onze tijd overheerst nog steeds de illusie van de menselijke autonomie, de mens die zichzelf bepaalt en fundeert en die alles onder controle heeft. Het is een beeld dat stamt uit een optimistisch tijdperk wat sterk aan erosie onderhevig is. Iniedergeval zullen er in de filosofie nog weinig zijn die dit volmondig durven te verdedigen.

Als het gaat om de toekomstplannen van veel jonge studenten zal veelal een goede carrière en geld verdienen voorop staan. Er bestaan tegenwoordig maar weinig wereldverbeteraars meer en idealisten worden vaak als dagdromers afgeschilderd. Het cynisme overheerst in onze tijd en daar maak ik me wel eens druk om. In het onderwijs bijvoorbeeld wordt je geleerd om een positie in het maatschappelijk leven te verkrijgen, maar niet hoe je een goed leven zou kunnen leiden.

Door mijn geloof ben ik me bewust van de betrekkelijkheid van de dingen en tegelijkertijd realiseer ik me dat juist dit besef me in staat stelt om te genieten van elk moment. Dat het leven de moeite waard is en omdat het de moeite waard is zo nu en dan ook moeite kost. Dat het zo nu en dan moeite kost om te zien hoe mensen lijden, dat ik als gelovige soms geen raad weet met het lijden van de wereld, maar dat als ik mijn geloof niet had, ik het helemaal niet meer zou weten. Dat het me soms moeite kost om te zien hoe mensen hun leven kapot maken, anderen kapot maken. Hoe wereldmachten zich eigenschappen toekennen die op grond van hun definitie volgens mij alleen aan God toebehoren. En ondanks dit alles is het volgens mij volstrekt mogelijk om gelukkig te zijn. Geluk zie ik dan ook niet als een aaneenschakeling van mooie momenten. Het is meer een leven waarvoor je kunt tekenen, met zowel mooie als slechte momenten.

)

Het geluk voor mij is hierin dat ik geloof dat er een God is die in al die momenten aanwezig wil zijn en die me van moment tot moment laat zien wat het betekent om een mens te zijn. Geluk is niet zozeer gelegen in het feit dat iemand een goed verstand heeft, of nuttige vaardigheden bezit, maar meer dat hij of zij een hart heeft dat bemind en bemind wordt.

Het christelijk geloof wordt gedragen op de pijlers van geloof, hoop en liefde, die voortkomen uit een God die een mens ondanks zijn vele tekortkomingen liefde wil geven, en daaruit volgt voor mij dat het leven de moeite waard is, dat ik niets hoef. Daaruit volgt dat ik voor mijn geluk niet in de eerste plaats veel rijkdom of succes nodig heb, maar dat het geluk ligt in het feit dat ik bemind wordt en dat ik kan beminnen. Het gaat mij dan ook om een goed leven, niet om een succesvol leven.

Tot slot nog even één van de conclusies van Prediker. Hij zegt: eet en drink en geniet van de weinige dagen van je leven, dank God voor alle dingen, dien Hem en onderhoud zijn geboden.

Na de inleiding werd er nog een uur formeel gesproken. Rond 22.00 werd het formele gedeelte afgesloten en was er tijd om tijdens "de borrel" na te praten. De laatsten vertrokken zo rond 1.30, na een aantal stevige gesprekken.

De organisatie beschouwde de avond als een succes.
De grote opkomst kwam vrijwel geheel tot stand via contacten tussen de studenten onderling. Het is een goede, leuke en eerlijke methode om via deze manier studenten bekend te maken met de boodschap van het Evangelie

U zult zich misschien afvragen hoe de discussie verliep. Dit kunt u lezen in het gesprek met Jacques van der Meer, organisator en inleider van de avond: het verloop van de discussieavond