|
|||
|
1998 |
|||
Navigatietips: als u tot deze pagina toegang kreeg via een link van buitenaf (bijv. via een search engine), dan kunt u hier de nederlandse homepage van de stichting vinden
Algemene disclaimer: zie onderaan
Daniel Cohn-Bendit, terug op het Franse politieke toneel: 'Het is ronduit bespottelijk om tegen het homohuwelijk te zijn.' Ziedaar, zegt Alain Finkielkraut nu, de inherente gewelddadigheid van een samenleving die tolerantie als hoogste waarde erkent. Een politiek-filosofisch vertoog.
DE HOOGSTE WAARDE van ons tijdperk is de tolerantie. Als waarde is de tolerantie uiteraard geen ontdekking van deze tijd, maar deze tijd heeft haar wel op de spits gedreven. Het hedendaagse begrip van tolerantie omvat niet alleen de aanvaarding van andere meningen of religies, het omvat maar liefst het vreedzaam en democratisch samenleven van alle bevolkingsgroepen, ongeacht hun voorgeschiedenis, cultuur en identiteit.
In dit opzicht vervullen de Verenigde Staten, als immigratieland bij uitstek, een voorhoedefunctie. In dat land is de ultieme tolerantie, onder de noemer van het multiculturalisme, tot volle wasdom gekomen. Het multiculturalisme is er geen trend of theorie meer, maar een classificatiestelsel, een algemeen aanvaarde en wettelijk vastgelegde manier om de wereld in te delen. Dit komt nergens duidelijker tot uitdrukking dan in de bibliotheken. De bezoeker wordt onmiddellijk getroffen door het ontbreken van de traditionele indeling in literatuur, sociologie, psychologie enzovoort. Deze heeft in de meeste gevallen plaatsgemaakt voor wat tegenwoordig studies heten. De studies zijn niet ingedeeld naar gelang de historische, sociologische, psychologische of antropologische benadering van het onderwerp, maar naar gelang de aard van het onderwerp. Zo zijn er bijvoorbeeld women's studies, African-American studies, native American studies, Asian studies en gay and lesbian studies. Het subject valt telkens samen met het object.
Deze studies beogen niet zozeer onze kennis van onbekende terreinen te vergroten alswel de band tussen kennis en macht te verbreken. Tegenover de misprijzende, intolerante kijk van de westerse white males op de rest van de wereld stellen de studies de verfrissende kijk van de rest van de mensheid op het door white males overheerste Westen. In de plaats van de wetenschap van de heersers stellen zij de ervaringen, de rebellie en het eigen geluid van de overheersten centraal. Voorzover de filosofie nog niet volledig in deze studies is opgegaan, is zij door het multiculturalisme onder verscherpt toezicht gesteld. Filosofie treft men nergens meer aan zonder het voorvoegsel 'western'. Die term 'western philosophy' is een soort opzichter die korte metten maakt met de universele pretenties van het rijtje denkers van Aristoteles tot Wittgenstein, die te vinden is ergens achter in de kast met cultural studies, ingeklemd tussen gender studies en New Age.
HET IS GEBRUIKELIJK om dit Amerikaanse multiculturalisme te contrasteren met de Franse traditie van gedwongen integratie en assimilatie van minderheden, maar ik geloof niet dat de situatie in beide landen zo veel verschilt. Als illustratie verwijs ik naar het hoofdwerk van de socioloog Pierre Bourdieu uit de jaren zestig, Les héritiers, een boek dat generaties Franse leraren en onderwijzers diepgaand heeft beïnvloed. (...)
(...). En hier valt de gedachtengang van Bourdieu samen met het Amerikaanse multiculturalisme: als de onderwezen cultuur louter de heersende cultuur is, verliest zij de bijzondere status die rechtvaardigt dat men haar nadrukkelijk en met uitsluiting van al het andere onderwijst. Aan die gedachtengang ligt een fatale misvatting ten grondslag, zoals ik hieronder hoop aan te tonen.
HET MULTICULTURALISME predikt een opstand tegen de dead white European males, de dwemes die lange tijd het monopolie op de cultuur opeisten. (...)
(...)
Op het eerste gezicht zou je verwachten dat het multiculturalisme de deur verder openzet om nog meer rebellen toe te laten, maar het tegendeel is het geval. De multiculturalisten beweren weliswaar dat ze alle toegangsdeuren naar onze culturele erfenis wijd opengooien, maar in feite veranderen ze die erfenis radicaal van samenstelling. Zij vinden dat de waarde van een werk niet afhangt van zijn schoonheid of vernieuwende uitwerking, maar van zijn sociale of culturele representativiteit. Dat allesoverheersende criterium van representativiteit maakt het mogelijk te spreken van dwemes, van een cultuur die enkel en alleen een reflectie is van de klasse waarop zij zich richt. Onder het mom van verbreding vervangt het multiculturalisme de wereld van de denkers door een wereld van vertegenwoordigers, een soort Verenigde Naties van identiteiten. In die Algemene Assemblée van bevolkingsgroepen moeten naast mannen ook vrouwen zetelen, naast heteroseksuelen ook homoseksuelen, blanken en zwarten, Indianen en latinos, Aziaten, joden, Arabieren, enzovoort.
(...)
Een voorbeeld van deze arrogantie biedt de vooraanstaande filosofe Martha Nussbaum. In haar laatste boek schrijft zij: 'Een roman die met grote sympathie het leven van middle-class vrouwen verbeeldt, kan heel goed, zoals de romans van Virginia Woolf, de werkende klasse onzichtbaar maken. En een roman die de arbeidersstrijd erkent, zoals de boeken van Dickens tot op zekere hoogte doen, kan getuigen van een zeer beperkte gevoeligheid voor het leven en de ervaringen van uiteenlopende groepen vrouwen. Als we zulke romans lezen in het licht van onze moderne democratische idealen van gelijke behandeling en waardering, dringen hun tekortkomingen zich onvermijdelijk aan ons op.' We lezen romans in het licht van onze moderne democratische idealen en hun tekortkomingen dringen zich op - ziedaar de nieuwe houding jegens het verleden. We zijn zo tolerant dat het enige wat ons aan onze voorgangers opvalt hun intolerantie is. Een andere Amerikaanse literatuurprofessor, Wayne Booth, bezield door dezelfde geest van openheid, heeft op niet mis te verstane wijze de deur naar Rabelais dichtgeslagen. Waarom? Vanwege zijn seksisme natuurlijk. 'De narratieve verbeelding van Rabelais heeft zich niet in staat getoond om recht te doen aan de helft van de menselijke werkelijkheid, die der vrouwen', aldus Wayne Booth. Die visie biedt geen plaats meer voor rebellen en vrienden.
Er bestaat geen hermetischer stelsel dan het moderne veelvoud van meningen en waarden. Op de brandstapel met alle vrouwenhaat, homofobie, xenofobie en racisme! Dat is het devies van onze tijd en niemand durft er iets tegenin te brengen. De universele verdraagzaamheid verdraagt alleen zichzelf. (...)
VAN DIT VERSCHIJNSEL zijn voorbeelden te over. In het recente Franse debat over het homohuwelijk hanteerden de voorstanders van dat huwelijk een vorm van impliciet maar zeer grof geweld. (...) De levenden zijn de aanhangers van de universele tolerantie, de overlevenden zijn de restanten van een overwonnen wereld. In naam van de tolerantie wordt het debat gereduceerd tot een discussie tussen levenden en doden. En waarom zouden de levenden met de doden spreken? In wezen zegt Cohn-Bendit tegen zijn tegenstanders: 'Jullie zijn dood en met doden valt niet te praten.'
Zo leidt de gedachte dat alle groepen en identiteiten gelijkwaardig moeten kunnen samenleven tot het ontstaan van een zeer gewelddadig klimaat. Een overtuiging kun je beargumenteren, een identiteit kan alleen worden bevestigd of ontkend. Daarom zijn sommige redeneringen automatisch beter dan andere, sommige meningen rechtvaardiger dan andere. Je kunt een tegenstander overtuigen wanneer je spreekt vanuit je overtuiging. Spreek je vanuit je identiteit, dan zijn er alleen mensen die jou erkennen en daarmee hun eigen menselijkheid bewijzen en mensen die jou niet erkennen en zodoende jouw menselijkheid afwijzen. Daarom is de homofobie zo'n goed voorbeeld. Waarom is dat begrip zo spectaculair in opmars terwijl de onderdrukking van homoseksuelen allang op z'n retour is? Omdat homofoob tegenwoordig betekent: iedereen die zich verzet tegen de eisen van de gays. Identiteit laat immers geen ruimte voor discussie: of je erkent me, of je bent onmenselijk. De wereld wordt verdeeld in enerzijds aanhangers van de moderne sensibiliteit, anderzijds gevoellozen, moedwillige achterblijvers uit een tijdperk van onderdrukking.
Want wat betekent 'moderniteit'? Het betekent dat onze samenleving de loyaliteit van gisteren heeft ingeruild voor de belofte van morgen. Dat wat ooit was, wordt ingeruild voor iets wat nog komen moet. De ervaring wordt verworpen ten bate van de verwachting. Tot voor kort was het anders, tot voor kort keken we nog over onze schouders. Terwijl Prometheus vooruitkeek, keek Orpheus om naar Euridice. Die tijd is voorbij. We laten Euridice in de steek voor de universele tolerantie. Ons denken, bevrijd van de tragische, komische en romaneske erfenis van eeuwen, problematiseert het leven niet meer. Het is niet langer in staat de tegenstellingen in ons bestaan te onderzoeken, zijn verraderlijke bochten te volgen, zijn nuances te vatten. We staan open voor verschillen, maar sluiten ons af voor tegenstellingen en onoplosbare dilemma's. De universele erkenning doet voortaan dienst als oplossing voor alle problemen. Denken is hetzelfde geworden als tegenstellingen oplossen, terwijl de traditie ons juist inprentte dat denken problematiseren is, en dat er misschien wel helemaal geen oplossing bestaat voor de tegenstellingen in het menselijk bestaan.
En is het moderne gevecht tegen vooroordelen, miskenning en uitsluiting niet ook een alibi? Strijdt men in naam van het universele respect eigenlijk wel tegen vooroordelen, of bindt men in werkelijkheid de strijd aan met de bewondering? Ik koester de verdenking dat de moderne mens iedereen waardeert teneinde tegen niemand in het bijzonder te hoeven opzien. (...) Je vraagt je af of het niet eens tijd wordt voor een grote afrekening. Of de Europeaan in naam van het universele respect en de democratie niet een eind moet maken aan zijn vernedering door middel van de cultuur.'
Inderdaad, alles wat eerbied afdwingt, wordt tegenwoordig verzopen in de grote poel van gelijkwaardige smaken, geloven en verlangens. Je hoeft geen nietzscheaan te zijn om de nietzscheaanse analyse van dit verschijnsel te delen. Je kunt je afvragen of achter de erkenningspolitiek geen kwade bedoelingen schuilen, of in de schaduw van de gastvrijheid jegens de 'ander' geen heimelijke, diepe wrok sluimert. Nietzsche had gelijk: zij lijken enthousiast, maar het is niet hun vreugde die oplaait, het is hun ressentiment. Daarom moeten wij het gesprek met de doden voortzetten, vasthouden aan de gedachte dat we van het verleden kunnen leren wie we zijn. Laten we, om de brandende actualiteit te begrijpen, weer het gesprek aangaan met de grote auteurs van de negentiende en begin-twintigste eeuw, met Nietzsche, Henry James, Tocqueville, met al diegenen die hebben nagedacht over de democratie en over de risico's van een door en door gedemocratiseerde samenleving. Want wat blijft er over van de samenleving, de roem, de bewondering of de waarde van het leven als de democratische geest over alles en iedereen regeert?
Deze tekst werd op vrijdag 20 november in Rotterdam uitgesproken als de Pierre Bayle-lezing 1998, die was georganiseerd door de Rotterdamse Kunststichting in samenwerking met onder meer De Groene Amsterdammer; vertaling en bewerking: Aart Brouwer.
Uit de lezing van Alain Finkielkraut, 'Tolerantie: de laatste tiran?', Groene Amsterdammer, 2 dec. 1998.
(geplaatst op deze site op 13 okt.)
Een 'actieboek' met bijdragen van bekende Nederlanders, kortingen op Lewis-vertalingen en een nationale Lewis-dag op 28 november: de honderdste geboortedag van de Engelse schrijver en verdediger van het christelijk geloof C.S. Lewis gaat niet onopgemerkt voorbij. De literatuurhistoricus, filosoof, romancier en kinderboekenschrijver C.S. Lewis (1898-1963) is vooral bekend geworden door populair-theologische boeken waarin hij het orthodox-christelijk geloof verdedigt. De film Shadowlands uit 1993 met Anthony Hopkins als Lewis onderstreepte zijn faam. Kardinaal Simonis draagt Lewis' theologische werk nog steeds op handen. Het boek Wonderen noemt hij "een verdediging van de grondslagen van het geloof, zo helder en logisch dat je je niet meer imponeren laat door een quasi-wetenschappelijk materialisme of door algemeen getolereerde en vage natuurlijke religiositeit, die tegenwoordig ook wel met New Age wordt aangeduid".
Haagsche Courant, 13 okt. 1998.
(geplaatst op deze site op 6 nov. )
20 nov., 10.30 - 17.00 uur Thomas Instituut te Utrecht:
Studiedag Thomas van Aquino: de actuele betekenis van zijn denken
Studiedag n.a.v. het aanbieden van het boek van Jozef Wissink Thomas van Aquino: de
actuele betekenis van zijn denken
o.m. Z.E. Kardinaal Simonis, Aartsbisschop van Utrecht, met inleidingen van J. Wissink, A.
Lascaris, E. Hirsch Ballin, L. Heyde.
KTU, Universiteitscentrum De Uithof, Utrecht, Centrumgebouw Zuid, Zaal F 125.
Contactpersoon: Henk Schoot
(geplaatst op deze site op 1 dec. 1998.)
De encycliek is nu vertaald in het nederlands; men kan het hier downloaden.
(geplaatst op deze site op 25 okt.)
Rome, 16 okt. In een encycliek die beschouwd kan worden als zijn geestelijk testament doet paus Johannes Paulus II een gepassioneerde aanval op het idee dat iedere mens, ieder tijdvak, zijn eigen waarheid heeft en zegt hij dat de mensheid op zoek moet gaan naar ,,een universeel geldende waarheid''. De encycliek heeft de Latijnse titel Fides et ratio, geloof en rede.
NRC Webpagina's, 16 okt. 1998.
De reeds lang aangekondigde encycliek van de paus over de verhouding tussen het geloof en de rede is donderdagmiddag vrijgegeven. Fides et ratio is een krachtige oproep die erop gericht is het geweten te prikkelen van allen die bezorgd zijn over de vrijheid van de mens. Deze vrijheid kan alleen gevonden en veilig bewaard worden als de reis naar de waarheid open en toegankelijk blijft voor iedereen. Het KN biedt u de officiële samenvatting van Fides et ratio.
Katholiek Nieuwsblad, 16 okt. 1998.
De noodzakelijke band tussen geloof en rede: (een samenvatting van de encycliek)
De hele encycliek in het engels kan men hier downloaden.
Aantal bezoekers sinds 1 sept. 2000:
UNIVERSI FINIS VERITAS!
Site design: Copyright ©
1998-2001 Stichting Europese Apologetiek
Pagina gemaakt op: 1 sept. 2000
Pagina bijgewerkt op: 22 jan. 2001
Algemene disclaimer:
Het is de bedoeling van de stichting Europese Apologetiek
(verder aangeduid met: "de stichting") om
wetenschap en onderzoek te bevorderen. Het is geenszins de bedoeling van de stichting of van de
evtl. auteurs van artikelen om mensen te kwetsen of hen een slechte naam te
geven, maar integendeel te helpen qua rationele inzichten en te waarschuwen voor mogelijke gevaren, zoals sekten en andere dubieuze bewegingen. De inhoud van de artikelen, recensies, enz.
vertegenwoordigt de mening van de auteurs en niet per se van de stichting.
M.b.t. het toeschrijven van sommige (bijv. sektarische, onethische,
irrationele, bijgelovige, occulte, enz.) eigenschappen aan bepaalde groepen,
stromingen of individuen op webpages van deze site: het gaat hier alleen om meningen en niet om
stellingen van juridische kracht; er wordt alleen aangegeven dat er mogelijkheid is voor het toewijzen van die eigenschap(pen) aan de genoemde groepen. Dit geldt ook voor de keuze van links naar andere sites, of links naar offsite artikelen.
Hiermee bent u, bezoeker van deze site, erop attent gemaakt dat
de pagina's en de links op deze site, u kunnen confronteren met kritische meningen.
Het is geheel uw eigen verantwoording als u ervoor kiest om verder te gaan kijken en
de
stichting stelt zich hiervoor niet aansprakelijk.