Van huis uit -

Wat ouders aan hun kinderen willen meegeven

(een onderzoek naar sociale erfenissen)

door

Christien Brinkgreve & Bram van Stolk

Navigatietips:

als u tot deze pagina toegang kreeg vanaf onze nederlandse site, dan is deze pagina geopend in een nieuwe window en het vorige window zou zich er nog achter moeten bevinden
als u tot deze pagina toegang kreeg via een link van buitenaf (bijv. via een search engine), dan kunt u hier de Nederlandse homepage van de stichting vinden
u kunt deze pagina saven op uw harddisk of op een diskette via het menu "Bestand - Opslaan" van uw browser

Samenvatting: Aan de hand van een reeks sociologisch portretten wordt uiteengezet welke waarden ouders (in Nederland) belangrijk vinden om als 'sociale erfenis' aan hun kinderen mee te geven.

Moeilijkheidsgraad: 1

1 = heel makkelijk, leuk
2 = populair
3 = serieus, academisch
4 = moeilijk
5 = onderzoek

Bibliografische gegevens

Christien Brinkgreve en Bram van Stolk Van huis uit. Amsterdam: Meulenhoff bv, 1997.

Pagina's: 200
ISBN: 9029046457

Bestellen via Proxis (paperback)

Inhoud

Woord vooraf
Inleiding
Sociologisch portretten:

1: Het behoud van het erfgoed De adel
2: Overleven in de schaduw Kansarmen
3: Ervaring in strokarton De fabrieksarbeider
4: Tevreden stijgers Lagere middenklasse
5: Tussen eigenheid en integratie Surinaamse gezinnen
6: Op eigen kracht Marokkaans-Nederlands echtpaar
7: 'Je leeft in deze wereld vanuit Gods woord' Gereformeerden
8: Strijd tegen zwakte Een communistisch opvoeding
9: Een beladen erfenis Joodse families
10: Een comfortabel bestaan Hogere middenklasse
11: De waarde van diploma's Intellectuelen

Epiloog. De boekhouding van de erfenissen

Literatuur
Noten

Recensie door Jaccoline Gedressac

Dit boek is geschreven naar aanleiding van een sociologische onderzoek door Brinkgreve & Van Stolk¹ naar het begrip 'sociale erfenis', d.w.z. de levenshouding en waarden die mensen van huis uit meegekregen hebben, en wat ze ervan aan hun kinderen (hebben) willen overdragen. Hoewel het een sociaal-wetenschappelijk onderzoek betreft, is het boek niet moeilijk om te lezen en heeft het een interessante en voor iedereen toegankelijke inhoud.

In de inleiding van het boek wordt het doel en de opzet van het onderzoek uiteengezet. Het doel is om sociologische patronen te ontrafelen in de overdracht van normen en waarden en hoe deze op gezinsniveau gestalte krijgen. Daartoe zijn zevenenzeventig mensen uitvoerig en intensief geïnterviewd. Uit deze interviews is een selectie gemaakt.
Al tijdens het afnemen van de interviews bemerkten de schrijvers dat er aanmerkelijke verschillen waren in de mate waarin van sociale erfenissen gesproken kon worden en in de wens om die aan de volgende generatie door te geven. Aan de ene kant is er sprake van mensen die hierover vastomlijnde ideeën hebben en de nadrukkelijke wens om dat door te geven; aan de andere kant staan mensen die hun kinderen in de eerste plaats alle vrijheid willen geven. Deze verschillen komen overeen met de manieren waarop ze in het leven staan: aan de ene kant mensen die zichzelf in de eerste plaats als lid van een groep zien, aan de andere kant mensen die in het centrum staan van een eigen persoonlijk netwerk, dat zij zelf hebben opgebouwd.

De kern van dit boek wordt gevormd door een aantal sociologische portretten (zie overzicht bij 'Inhoud'). Het geeft een boeiend beeld van de Nederlandse samenleving in al zijn rangen en standen en de lezer wordt letterlijk en figuurlijk een blik gegund in de diversiteit van de huiskamers van de geïnterviewden. Wellicht zal de lezer zichzelf in één van deze sociologische portretten herkennen, namelijk in die het meest overeenkomt met het milieu waar hij of zij zelf is opgegroeid.

De epiloog van het boek ('De boekhouding van de erfenissen') bevat de evaluatie van de voorafgaande portretten. Er is sprake van een verschil in waarden tussen de generaties, die niet altijd in één richting verloopt, naar modernisering of emancipatie (bijvoorbeeld: soms is een dochter traditioneler dan de moeder zou wensen), maar meestal zien we het omgekeerde: kinderen willen een minder traditioneel leven leiden dan hun ouders. Wat in ieder geval in de interviews zichtbaar wordt, is het verdwijnen van de sekseverschillen zoals die voor de oudere generaties golden. Bovendien blijkt dat er twee sociale opgaven te zijn waar ouders zich in het algemeen om bekommeren: het vinden van werk en het vinden van een partner. Met betrekking tot het eerste punt: het belang van onderwijs, goede scholen en het halen van diploma's wordt door alle geïnterviewden, van hoog tot laag, benadrukt. Hoewel met het vinden van werk enige terughoudendheid door de ouders als gepast gezien wordt, is van echte terughoudendheid pas sprake bij het vinden van een partner; het recht op vrije partnerkeuze wordt door kinderen als een modern grondrecht ervaren.
De onderlinge verscheidenheid van de geïnterviewde gezinnen kunnen gezien worden als individuele verschillen, maar ook als culturele verscheidenheid; wat bij de ene groep als hoog aangeschreven staat, is in de andere groep minder waard.
Sociale erfenissen kunnen ervaren worden als bron van steun, maar soms ook (tegelijkertijd) belemmerend werken. Wat 'een goede sociale erfenis' inhoudt, is moeilijk vast te stellen in een maatschappij die aan veel verandering (bijvoorbeeld de inflatie van de waarde van diploma's) onderhevig is. De geïnterviewden blijken meer moeite te hebben met het formuleren van wat zij aan hun kinderen mee willen geven dan van wat zij zelf 'van huis uit' hebben meegekregen. Het belang van geld en bezit wordt zelden genoemd in de interviews, maar speelt onmiskenbaar een rol, bijvoorbeeld als bron voor zelfvertrouwen, prestige en een bepaalde levensstijl. Af en toe komt het belang van sociaal kapitaal aan de orde; de uitgebreide netwerken van de elite vormen hierbij een fel contrast met het isolement van de sociale klasse aan de onderkant van de samenleving. Overigens kunnen familiale of andere groepsnetwerken soms een belangrijke vorm van steun zijn, maar ook belemmerend werken. Een mentale en emotionele uitrusting, die ooit paste in andere omstandigheden, kan op een ander tijdstip en een andere plaats juist averechts werken.
Als geïnterviewde ouders iets formuleren over datgene wat zij hun kinderen mee willen geven, dan komt dat vaak neer op een mengeling van oude en nieuwe accenten; allereerst de nadruk op het belang van diploma's, van het leren en vervolgens idealen uit de jaren zestig: zelfontplooiing en creativiteit, geluk en harmonie, openheid en spontaniteit. Er wordt belang gehecht aan goede sociale vaardigheden, behulpzaamheid en verantwoordelijkheid. Tevens wijzen ouders op gevaren waartegen ze hun kinderen willen beschermen, zoals drugs, geweld en criminaliteit.
Uit recent onderzoek naar waarden die ouders bij hun kinderen het belangrijkste vinden is gebleken dat sociale deugden als 'verantwoordelijkheidsgevoel' en 'rekening houden met anderen' het hoogst scoort, hoger dan 'hoge cijfers halen' en 'slim zijn'. Toch lijken ouders op een verborgen manier ambitieus en willen zij hun kinderen een brede vorming meegeven, bijvoorbeeld door activiteiten zoals muziek en sport te stimuleren. Maar tevens is de uitleg mogelijk dat ouders deze activiteiten belangrijk vinden als vaardigheden voor later, zoals samenwerking en communicatieve vaardigheden. Uit de interviews van dit boek vallen twee boodschappen te beluisteren, als ouders gevraagd wordt wat ze belangrijk vinden voor hun kinderen, namelijk: 'ze moeten leren' en 'als ze maar gelukkig zijn...'

Het boek wordt besloten met een korte beschouwing over de overlevingswaarde van de meegegeven sociale erfenissen, wat overigens moeilijk is vast te stellen. Er valt wel iets over te zeggen, zoals het belang van diploma's, van bepaalde eigenschappen en van meegekregen en zelf-gevormde netwerken, maar achteraf zal pas blijken wat echt belangrijk was om van-huis-uit te hebben meegekregen.

Conclusie & nabeschouwing

De reeks portretten in dit boek vormen een soort sociologische kaart van Nederland. Het is dan ook om die reden dat dit boek interessant is om te lezen. Maar niet minder interessant is het begrip 'sociale erfenis'. Het bepaalt de lezer bij datgene wat men zelf aan 'sociale erfenis' heeft meegekregen en, in het geval dat men kinderen heeft, wat men belangrijk vindt om aan het nageslacht door te geven. Hoewel de reeks portretten qua milieu enorm divers zijn, blijken er toch veel overeenkomsten in het doorgeven van bepaalde waarden (zoals het belang van opleiding).
In dit boek wordt veel gesproken over de vraag hoe het er vroeger thuis aan toe ging. Het is in dit opzicht interessant eens na te denken over de hypothetische vraag, wat voor inhoud zo'n boek zou bevatten als het 50 jaar na nu geschreven zou zijn...
Dit boek is niet direct een 'must' om in de boekenkast thuis te hebben staan, maar zeker de moeite waard om eens te lezen. Diegenen die gewend zijn om 'dikke pillen' door te worstelen zullen dit als tevens als ontspannende lectuur kunnen beschouwen, aangezien het zich als een roman laat lezen; dit doet echter geen afbreuk aan de sociologische waarde van het boek. Naar mijn mening zijn de sociologen Brinkgreve & Van Stolk er prima in geslaagd om hun vakgebied voor een breed publiek aantrekkelijk te maken.

Noten

1. Helaas is Bram van Stolk in 1996 overleden, waardoor alleen de Inleiding en een drietal portretten gezamenlijk geschreven zijn; de rest is door Christien Brinkgreve alleen afgemaakt.

Aantal bezoekers sinds 19 aug. 1999:

UNIVERSI FINIS VERITAS!