van
Samenvatting: Stephen Toulmin, internationaal gevierd filosoof, kritiseert de Westerse cultuur in haar geloof dat de wetenschap de maatschappelijke werkelijkheid tot een paradijs zal maken. Vanuit de filosofie van het pragmatisme rekent Toulmin af met de theorieën die ons voorgehouden worden om te kijken naar de geschiedenis wat nu werkelijk werkt.
Navigatietips:
Moeilijkheid:
Algemene disclaimer: zie onderaan
© Jacques van der Meer, Tilburg, 2001
Dit artikel verscheen op 7 november cultuurbijlage Boeken van het Reformatorisch dagblad
Stephen Toulmin Terug naar de Rede, Kok-Agora, Kampen, 2001 ISBN 9039108161 Pagina’s: 280
In ”Terug naar de Rede” geeft de bekende filosoof Stephen Toulmin een historisch
overzicht van de ontwikkeling van het denken in onze westerse cultuur sinds de zestiende eeuw. Hij gaat in op de relatie
tussen het begrip rationaliteit en de maatschappelijke gevolgen die dit in de geschiedenis heeft gehad.
Door drs. C. van der Meer
De vele verschrikkingen en wreedheden in de twintigste eeuw komen volgens
Stephen Toulmin voort uit ideologieën die een bepaald geloof in de kracht van het
menselijk denken tot uitgangspunt hadden. Om te voorkomen dat de huidige eeuw een herhaling van de vorige eeuw
wordt, moeten de filosofen en wetenschappers stoppen met het bedenken van alomvattende oplossingen voor de
menselijke problemen.
De filosofie moet juist bescheiden worden en zich niet te veel pretenties aanmeten. We moeten volgens Toulmin
terugkeren naar een gezond evenwicht in ons denken tussen rationaliteit en redelijkheid. Dit evenwicht betekent
dat niet altijd alles te bewijzen is volgens een wetenschappelijke methode, maar dat er ook dingen zijn die we kunnen
accepteren, ook al kunnen we ze niet met een keurige wetenschappelijke theorie verklaren. Tot op bepaalde hoogte moeten
we accepteren dat het leven vol onzekerheid is en dat we met onze theorieën nooit in staat zullen zijn om
een vredige en stabiele wereld te verkrijgen. Toulmin geeft aan dat de bescheiden en sceptische houding de
enige zinvolle in onze tijd is.
.
Het geloof in de theorie, dat zo lang dominant was in onze cultuur, ging gepaard met de wetenschappelijke
ontdekkingen in de zeventiende eeuw. Het was het tijdperk van het rationalisme. Daar leefde het geloof dat we met ons
verstand in staat zouden zijn alle maatschappelijke problemen op te lossen. De wiskunde werd gezien als het
volmaakte ideaal van kennis.
In de tijd van de godsdienstoorlogen in Europa waren de rationalisten dan ook druk op bezig de strijdende groepen te verenigen op basis van de filosofie. Als we in staat zouden zijn om vanuit de rede te laten zien wat de belangrijkste overeenkomsten zijn tussen de groepen, dan zouden vanzelf de verwoestende godsdienstoorlogen ten einde komen. Hoe nobel dit ideaal ook was, het mocht helaas
niet slagen. Het bleek niet mogelijk de twistende partijen te verenigen op basis van een abstracte theorie.
.
Ondanks de mislukte pogingen van de filosofen om de katholieken en de protestanten te verzoenen, nam het geloof in het menselijk verstand niet af. De Verlichting, de periode waarin de mens moest leren op zijn eigen inzicht te vertrouwen en niet op het gezag van de traditie of de Bijbel, betekende een verdere ontwikkeling van ideologieën. Het vertrouwen in de theorie breidde zich uit, van de medische wetenschappen tot de economie, de sociologie en de psychologie. Alles moest te verklaren zijn met modellen en abstracte formules.
Toulmin geeft met veel voorbeelden in zijn boek aan dat dit geloof in de theorie op tal van manieren weerlegd is door de weerbarstige praktijk van het alledaagse leven. Het is volgens hem een mythe waar we van af moeten. De vele
historische uitstapjes die hij maakt bieden een goede illustratie van zijn idee. Ook de minder geschoolde lezer krijgt daardoor een goed beeld van wat hij in zijn filosofische beschouwingen bedoelt te zeggen.
De auteur staat internationaal bekend als een filosoof van het pragmatisme. Pragmatisten vinden dat we in de wetenschap niet blind moeten vertrouwen op de theorie, maar eenvoudig moeten observeren welke theorie het beste werkt en het gewenste resultaat oplevert. Dit betekent tevens een grondige studie van de geschiedenis. Want de geschiedenis geeft ons tal van voorbeelden van de wijze waarop de wetenschap in zijn werk is gegaan. Het komt er bij Toulmin kort gezegd op neer dat de veelkleurige praktijk van het leven ons meer vertelt dan alle spitsvondige theorieën die de wetenschappers ons voorschotelen.
© Jacques van der Meer, Tilburg, 2001
Aantal bezoekers sinds juli 2001
UNIVERSI FINIS VERITAS!
Site
Design: Copyright Pagina © 1998-1999 Stichting Europese Apologetiek
Pagina gemaakt op: 18 november 2001
Pagina bijgewerkt op:
Algemene disclaimer:
Het is de bedoeling van de stichting Europese Apologetiek
(verder aangeduid met: "de stichting") om
wetenschap en onderzoek te bevorderen. Het is geenszins de bedoeling van de stichting of van de
evtl. auteurs van artikelen om mensen te kwetsen of hen een slechte naam te
geven, maar integendeel te helpen qua rationele inzichten en te waarschuwen voor mogelijke gevaren, zoals sekten en andere dubieuze bewegingen. De inhoud van de artikelen, recensies, enz.
vertegenwoordigt de mening van de auteurs en niet per se van de stichting.
M.b.t. het toeschrijven van sommige (bijv. sektarische, onethische,
irrationele, bijgelovige, occulte, enz.) eigenschappen aan bepaalde groepen,
stromingen of individuen op webpages van deze site: het gaat hier alleen om meningen en niet om
stellingen van juridische kracht; er wordt alleen aangegeven dat er mogelijkheid is voor het toewijzen van die eigenschap(pen) aan de genoemde groepen. Dit geldt ook voor de keuze van links naar andere sites, of links naar offsite artikelen.
Hiermee bent u, bezoeker van deze site, erop attent gemaakt dat
de pagina's en de links op deze site, u kunnen confronteren met kritische meningen.
Het is geheel uw eigen verantwoording als u ervoor kiest om verder te gaan kijken en
de
stichting stelt zich hiervoor niet aansprakelijk.