Recensie van het boek: Eindelijk thuis van Nouwen

Samenvatting: verslag van Henri Nouwens' geestelijke zoektocht aan de hand van het schilderij 'De terugkeer van de verloren zoon' van Rembrandt

1 = heel makkelijk, leuk
2 = populair
3 = serieus, academisch
4 = moeilijk
5 = onderzoek

Overzicht:

Bibliografische gegevens

Henri Nouwen. Eindelijk thuis. Lannoo NV, Tielt, negende druk, 1999.
Vertaald in het Nederlands door: Evert van der Poll
Pagina's: 160
ISBN: 90 209 2944 5

Inhoud

Het verhaal van twee zonen

Proloog
Ontmoeting met een schilderij

Inleiding
De jongste zoon, de oudste zoon en de vader

Deel I
De jongste zoon
1. Rembrandt en de jongste zoon
2. De jongste zoon gaat weg
3. De jongste zoon keert terug

Deel II
De oudste zoon
4. Rembrandt en de oudste zoon
5. De oudste zoon gaat weg
6. De oudste zoon keert terug

Deel III
De vader
7. Rembrandt en de vader
8. De vader heet zijn zonen welkom thuis
9. De vader nodigt uit tot feestvieren

Conclusie
De vader worden

Epiloog
Leven vanuit het schilderij

Noten

Recensie door Jaccoline Gedressac

In 1983 stond Henri Nouwen voor het eerst oog in oog met een reproductie van het schilderij 'De terugkeer van de verloren zoon' van Rembrandt.¹ Waarschijnlijk heeft hij toen nog niet beseft dat deze confrontatie het begin zou zijn van een geestelijke zoektocht en de aanleiding zou vormen tot het schrijven van dit boek.
Henri Nouwen was een Nederlands katholiek priester. Hij studeerde psychologie en theologie, was o.a. docent en hoogleraar in de pastoraaltheologie en vanaf 1986 pastor van een gemeenschap voor verstandelijk gehandicapten. In 1996 is hij overleden.²

Het boek 'Eindelijk thuis' van Henri Nouwen heeft een sterk meditatief karakter. Het is geschreven in een prachtige schrijfstijl, ten dele waarschijnlijk ook te danken aan het werk van de vertaler. Hoewel ik nog niet veel andere boeken van Nouwen heb gelezen, komt dit boek gevoelsmatig over als een soort kroon op Nouwens' leven en werk, in die zin dat Nouwen op intieme en ontroerende wijze inzicht geeft in het geestelijke groeiproces dat hij doorgemaakt heeft. Nouwen heeft het blijkbaar aangedurfd om zich heel kwetsbaar op te stellen door het verwoorden van zijn ervaringen in zijn leven en hierdoor heeft dit boek tevens autobiografische trekken.

De lezer wordt vanaf de eerste pagina door Nouwen meegenomen op reis. In feite is er sprake van een verstrengeling van meerdere 'reizen' op verschillende niveaus en tijdens verschillende perioden van de geschiedenis, namelijk een ontdekkingstocht van Rembrandts' leven en van zijn schilderij 'De terugkeer van de verloren zoon' (17e eeuw), van de parabel (gelijkenis) van de Verloren Zoon (eerste eeuw) en de geestelijke reis van Nouwen op zoek naar de zin van het leven (20e eeuw). Elke keer is het weer verrassend te merken hoe dicht de psychologie en theologie elkaar naderen. Het pastorale aspect van Nouwens' professie wordt op deze manier duidelijk zichtbaar. Bovendien krijgt de lezer een lesje kunstgeschiedenis voorgeschoteld, in die zin dat de personages op Rembrandts' schilderij-in-kwestie vrij uitgebreid wordt besproken.

Nouwen identificeert zichzelf achtereenvolgens met de verschillende personages van het schilderij. Hij beschrijft hoe hij zichzelf herkent in de jongste, verloren zoon en trekt tevens de lijn door naar Jezus als de ware Verloren Zoon van God. Vervolgens identificeert hij zich met de oudste. thuisgebleven zoon, om opnieuw te eindigen bij Jezus als de ware Oudste Zoon van God. Tot slot komt hij uit bij de vader, waarbij verwezen wordt naar God de Vader, die Zijn kinderen uitnodigt om, in de diepste zin van het woord, thuis te komen en deel te hebben aan Zijn vreugde.

Nouwen komt bij het naderen van het einde van zijn geestelijke zoektocht tot een bijzondere conclusie, die voor hemzelf persoonlijk ook als een verrassing komt: om zijn geestelijke reis te voltooien, zal hij niets anders moeten doen dan de vader te worden, in tegenstelling tot het zoonschap te gebruiken om jezelf op een afstand te houden. Nouwen schetst hierbij 3 wegen (de weg van het verdriet, de weg van de vergeving en de weg van de edelmoedigheid) om uiteindelijk een vader te worden die kan zegenen en vergeven.

Het boek wordt besloten met een epiloog, waarin Nouwen uiteenzet, hoe hij het vaderschap in zijn dagelijkse leven vormgeeft, hoe hij 'leeft vanuit het schilderij'...

Ik ben te weinig theologisch onderlegd om dit boek met betrekking tot het theologische aspect te beoordelen en laat dat graag aan anderen over. Wel ben ik van mening dat veel mensen het lezen van dit boek als een verrijking van hun geestelijk denken zullen ervaren. Het geeft een nieuwe en verfrissende kijk op de gelijkenis van de verloren zoon, een verhaal dat voor sommige mensen misschien al vanaf hun kleuterjaren als overbekend ervaren werd. Maar Nouwen brengt de zonen én hun vader wel heel dicht bij de mensen. Op deze manier gaat deze gelijkenis pas echt leven... En dat zal De verteller-van-het-eerste uur ook wel op het oog gehad hebben.

Ook kan ik me voorstellen dat er een soort therapeutisch effect van dit boek kan uitgaan. Wellicht zijn er lezers die blij zijn zichzelf door middel van dit boek te herkennen in bijvoorbeeld de gedachten van de oudste zoon en een weg aangereikt krijgen om terug te keren tot de vader. Of mensen die rondlopen met een vrij negatief beeld van God de Vader en dat misschien zullen bijstellen na Nouwens' uiteenzetting over de uitnodigende vader. Zoals ik al eerder opmerkte, komt hierin de psycho-pastorale kant van Henri Nouwen sterk naar voren. Hij opent hier vensters voor mensen die opgesloten zitten in een bepaald zelfbeeld of vorm van zelfbeklag.

Bij Nouwens' uitgebreide bespiegelingen over het schilderij van Rembrandt bekruipt me overigens de gedachte dat Nouwen er in bepaalde opzichten méér uit lijkt te halen dan dat Rembrandt er ooit ín heeft kunnen leggen... Nouwens' gedachten bij dit schilderij zijn in de eerste plaats persoonlijke gedachten die hij vanuit zijn eigen denkkader heeft geformuleerd. Zij getuigen van de gedrevenheid en de passie van Nouwen voor dit schilderij en de liefde waarmee hij zijn boodschap hierover aan het papier wilde toevertrouwen. Wat Rembrandts' werkelijke gedachten zijn geweest tijdens het maken van dit schilderij, is iets wat we nu niet meer kunnen achterhalen. Maar wellicht is hierbij ook sprake van 'elkaar aanvullen': Rembrandt gebruikte de schilderkunst om op subtiele wijze weer te geven hoe de verloren zoon 'eindelijk thuis' kwam bij de vader en Nouwen de schrijfkunst om op sublieme wijze de lezers aan te moedigen ook 'eindelijk thuis' te komen bij de Vader...

1. Een poster van het schilderij 'De terugkeer van de verloren zoon' van Rembrandt is verkrijgbaar bij:
JPT Design, Esdoornstraat13-1, 3551 AG Utrecht

2. Er bestaat een Henri Nouwen-stichting; de homepage hiervan is op het Internet te vinden via: http://www.xs4all.nl/~nouwen/ en bevat o.a. een uitgebreide beschrijving van het leven & werk van Henri Nouwen, met vermelding van de titels en jaar van uitgave van al zijn boeken.