Conservatisme: Een Goed Middel Met Bijwerkingen?

door

Jacques van der Meer

Samenvatting : De afgelopen maanden is er verschillende malen gesproken over een mogelijke samenwerking tussen christenen en conservatieven. In de diverse publicaties over het onderwerp is echter nog weinig gesproken over de mogelijke moeilijkheden met de conservatieve uitgangspunten. Een korte bespreking hiervan lijkt mij op zijn plaats.

Moeilijkheid :

Navigatietips:

als u tot deze pagina toegang kreeg vanaf onze Nederlandse site, dan is deze pagina geopend in een nieuwe window en het vorige window zou zich er nog achter moeten bevinden
als u tot deze pagina toegang kreeg via een link van buitenaf (bijv. via een zoekmachine), dan kunt u hier de Nederlandse homepage van de stichting vinden
u kunt deze pagina saven op uw harddisk of op een diskette via het menu "Bestand - Opslaan" van uw browser

Algemene disclaimer: zie onderaan

Dit artikel verscheen op 20 november in het Nederlands Dagblad

De afgelopen maanden is er verschillende malen gesproken over een mogelijke samenwerking tussen christenen en conservatieven. In de diverse publicaties over het onderwerp is echter nog weinig gesproken over de moeilijkheden met de conservatieve uitgangspunten. Een korte bespreking hiervan lijkt mij op zijn plaats.

Livestro en Van Wissen benoemen in het Nederlands Dagblad van 17 november enkele uitgangspunten van het conservatisme. Deze uitgangspunten zouden een voldoende basis moeten zijn om christenen en conservatieven samen te binden tegen "de postmoderne geest der eeuw". Praktisch gezien lijken deze uitgangspunten voor een christen ook een goed middel te zijn, maar bij een nadere blik ontwaren mij toch enkele "bijwerkingen" die niet ongenoemd moeten blijven.

Een belangrijke bron van waarheidsvinding voor de conservatief is de traditie. De traditie levert ons waarden en normen die een goede maatstaf zijn om het heden te beoordelen. De schatbewaarders van deze traditie zijn de historisch gegroeide instellingen zoals de familie, de kerkgemeenschap, het buurtleven en de school. Zo gezegd is de conservatief de pleitbezorger voor de traditionele gemeenschappen. De filosoof Charles Taylor heeft ooit gewezen op een forse tegenspraak in dit conservatieve standpunt. Naast het pleiten voor tradities, pleiten de (meeste) conservatieven tevens voor een economische politiek van een ongeremd kapitalistisch ondernemen, wat meer dan ooit de traditionele verbanden van historisch gegroeide instellingen verwoest heeft. Ook is de formulering van de normen en waarden in traditionele verbanden erg problematisch. Livestro en van Wissen suggereren dat al de instellingen een gelijke visie meedelen over wat de juiste normen en waarden zijn. In de tijd van de verzuiling was dit gangbaar. Maar wie vandaag de dag van de kerk naar de universiteit gaat, zal behoorlijk moeten omschakelen.

Een tweede bron van waarheidsvinding voor de conservatief is de waarneembare werkelijkheid. "Simpelweg kijken en vergelijken" is het wapen. Maar naar wat moet gekeken worden, en met wat moet vergeleken worden? Verondersteld is blijkbaar dat een neutrale blik mogelijk is om de werkelijkheid te beschrijven. Maar dat is vrijwel onmogelijk Wat uiteindelijk beoordeeld wordt, is sterk afhankelijk van de vooronderstellingen die men hanteert. Het is vaak niet de werkelijkheid die het probleem vormt, maar de interpretaties die voortkomen uit de gehanteerde vooronderstellingen die op de werkelijkheid worden losgelaten. En daar wordt men het nooit over eens, want progressieven kunnen ook waarnemen.

Een derde bron van waarheidsvinding voor de conservatief is de uit de wijsbegeerte stammende idee van de vanzelfsprekendheid. De Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring die wijst op het recht van leven, vrijheid en een goed bestaan is de meest beroemde uitdrukking van dit idee. Maar dit idee van vanzelfsprekendheid is wijsgerig gezien het meest kwetsbaar en maakt op geen enkele manier duidelijk wat het conservatieve punt is. In de eerste plaats is "vanzelfsprekendheid" sterk afhankelijk van de tijdgeest. Steeds meer mensen in ons land vinden homosexualiteit "vanzelfsprekend" en naar de kerk gaan "niet-vanzelfsprekend". In de tweede plaats is "recht op leven, vrijheid en een goed bestaan" toepasbaar op elke politieke positie in ons land. De onenigheid ontstaat wanneer we deze drie zaken concreet moeten gaan invullen. Wat voor mij de juist uitdrukking van vrijheid en een goed bestaan is, kan voor mijn buurman krankzinnig zijn. Uit deze standpunten volgt ook op geen enkele manier dat er absolute waarden bestaan. Daarom beroept in de Verenigde Staten iedereen zich op deze verklaring. Zowel pro- als anti-abortus groeperingen zwaaien daar met hun vanzelfsprekendheden. Want ja, wat is vrijheid?

De conservatief Kinneging merkte op dat standpunten van christen-politici niet overkomen omdat ze zich beroepen op de openbaring. Daar zit zeker wat in, maar of het conservatisme dit kan voorkomen vraag ik me af. De progressieve intellectueel zal zich net zo min iets aantrekken van de traditie als van de openbaring, daarom is hij of zij ook progressief. In het geval van de conservatieven is het gewoon de ene autoriteit vervangen door de andere autoriteit. Het beroep op de traditie kan pas effect hebben, wanneer de progressief ook het belang inziet van deze traditie. Maar dat is met de bijbel ook het geval.

Toch moeten we als christenen niet te afwijzend zijn. De uiteenzetting van Arjen Karssenberg op dezelfde pagina over de kracht van het isolement bij Groen van Prinsterer deel ik niet. Het is mij te antithetisch. De verwijzing van Livestro en van Wissen in hun slotbetoog naar de christen-apologeet C.S. Lewis die stelde dat niet-christenen net zo goed bepaalde zaken als wezenlijk en onaantastbaar zien is volkomen terecht. Een standpunt is niet goed omdat een christen dit vindt. De zaken liggen niet zwart-wit. Als christen moet ik elk waarheid serieus nemen, zelfs al komt deze uit de mond van Thom de Graaf of Boris Dittrich. Daarom is het ook goed dat christenen en conservatieven de hand schudden over dat wat hen bindt, en christenen kunnen zeker hun voordeel kunnen halen uit de rijke intellectuele visies die uit het conservatisme zijn voortgekomen. De bijbel mag het fundament zijn, maar voor de concrete politieke invulling komt meer kijken dan een bijbeltekst. Maar dat weten de christen-politici ook wel.

Zie ook de aanverwante artikelen.

De moeilijkheden met het conservatisme
Jacques van der Meer

Wordt het christendom progressief?
Jacques van der Meer

Aantal bezoekers sinds 3 dec. 2000:

UNIVERSI FINIS VERITAS!

Algemene disclaimer:
Het is de bedoeling van de stichting Europese Apologetiek (verder aangeduid met: "de stichting") om wetenschap en onderzoek te bevorderen. Het is geenszins de bedoeling van de stichting of van de evtl. auteurs van artikelen om mensen te kwetsen of hen een slechte naam te geven, maar integendeel te helpen qua rationele inzichten en te waarschuwen voor mogelijke gevaren, zoals sekten en andere dubieuze bewegingen. De inhoud van de artikelen, recensies, enz. vertegenwoordigt de mening van de auteurs en niet per se van de stichting.
M.b.t. het toeschrijven van sommige (bijv. sektarische, onethische, irrationele, bijgelovige, occulte, enz.) eigenschappen aan bepaalde groepen, stromingen of individuen op webpages van deze site: het gaat hier alleen om meningen en niet om stellingen van juridische kracht; er wordt alleen aangegeven dat er mogelijkheid is voor het toewijzen van die eigenschap(pen) aan de genoemde groepen. Dit geldt ook voor de keuze van links naar andere sites, of links naar offsite artikelen.
Hiermee bent u, bezoeker van deze site, erop attent gemaakt dat de pagina's en de links op deze site, u kunnen confronteren met kritische meningen. Het is geheel uw eigen verantwoording als u ervoor kiest om verder te gaan kijken en de stichting stelt zich hiervoor niet aansprakelijk.